-s18.webp){kind=logo}
تاج شهبانو ؛ نمادی از تحول و برابری
تاج شهبانو؛ در تاريخ ايران، اشياء وآثار نفیس بسیاری وجود دارند که هرکدام حکایتی از هویت، فرهنگ وهنر این سرزمین را بازگومی کنند. یکی از این آثار بی بدیل، تاج شهبانو فرح پھلوی است که در سال ۱۳۴۶ برای مراسم تاجگذاری شهبانو فرح دیبا ساخته شد. دراین مقاله، به بررسی ابعاد مختلف تاج شهبانو، از جمله تاريخچه، مشخصات وویژگی های ظاهری، طراحی، ساخت، نمادها، کاربردها وارزش تاج و سرنوشت آن می پردازيم.
تاج شهبانو، تاجی است که فقط توسط شهبانو، فرح پهلوی، استفاده می‌شد. این تاج جز جواهرات ملی ایران محسوب می‌شود.
پیش‌زمینه
تاريخچه تاج شهبانو
در ادامه اصلاح سیاست‌های حقوق زنان و اوج تحولات اجتماعى ايران در طی برنامه ای موسوم به انقلاب سفید، شاه ایران محمد رضا پهلوی تصمیم گرفت نشان دهنده عزم شاه برای ارتقای جایگاه زنان در جامعه بود. او در مراسم باشکوه تاجگذاری خود در ۴ آبان ۱۳۴۶، فرح دیبا را نیز به عنوان شهبانو تاجگذاری کرد. این واقعه که برای اولین بار در تاریخ ایران رخ می داد، تا آن زمان همسران شاهان ایرانی، هیچ‌گاه تاجگذاری نکرده بودند و به همین دلیل لازم بود تا تاجی منحصر به فرد برای شهبانو طراحی و ساخته شود. این تاج که با الهام از سنت ها و ارزش های ایرانی و با استفاده ازجواهرات نفيس خزانه سلطنتى ساخته شده بود، نمادى از هويت جديد زنان ايرانى در عصر نوين محسوب می شد برای این منظور طراحی و تهیه شود.
طراح و سازنده تاج شهبانو
مسئولیت این کار با جواهرساز مشهور فرانسوى، ون كليف آرپلزبود.
براساس سنت تاریخی برای ساخت تاج از سنگ‌های قیمتی و جواهرات موجود در خزانه سلطنتی استفاده شد. به دليل قوانين منع خروج جواهرات سلطنتى از ایران، ون كليف آرپلزبا گروهی از جواهرسازان خود برای ساخت تاج راهى تهران شدند تا اين شاهکار را خلق کنند. شش ماە تلاش بیوقفه این صنعتگران برجسته، تاجی باشکوه را به ارمغان آورد که در مراسم تاجگذاری بر سر فرح پهلوی نهاده شد.
تاج شهبانو فرح پهلوى، فراتر از يک زيورآلات فاخر، نمادی از شكوه، ظرافت وجايگاه والاى زن در عصر نوين ايران بود. این تاج که با الهام از هنر و فرهنگ ایرانی خلق شده بود، در گذر زمان به یکی از مهم ترین میراث فرهنگی وتاريخی ایران تبدیل شد ویادآور عزم واراده شاه و شهبانو برای ارتقای جایگاه زنان در جامعه بود.
مشخصات و ویژگیهای تاج شهبانو
تاج شهبانو فرح پهلوى، شاهكاری بی بديل از هنر وتاريخ ايران، در زمره نفيس ترين زيورآلات سلطنتى در جهان به شمار میرود.
این گوھر تابناک، با وزنی معادل ٢ کیلوگرم، بر پایه ای از جنس طلا ونقره استوار شده و با مخملی سبز رنگ پوشیده شده است تا زیبایی مسحوركنندەاش را دوچندان كند. تاج شهبانو با انبوهى از جواهرات درخشان و گرانبها، گویی آسمانی پرستاره را بر سر شهبانو نقش بسته است.
جواهرات اصلى تاج
• ٣۶ زمرد سبز رنگ:این زمردها كه تراشى ظريف و دقيق دارند، با درخشش خود، نمادى از طراوت وسرزندگی را به ارمغان می آورند.
• ۳۴ یاقوت سرخ:ياقوتهاى سرخ، كه به رنگ خون هستند، سمبل قدرت، شجاعت وعشق شهبانو به ميهنش محسوب می شوند.
• ۱۰۵ مروارید درخشان: مرواريدها، كه از اعماق دريا استخراج شده اند، نمادى از پاكى، صداقت وگوهر اصالت شهبانو هستند.
• ۱٬۴۶۹ الماس براق: الماس ها، كه با تراش هاى ظريف و دقيق، نورى خيرەكنندە را از خود ساطع می كنند، نمادی از درخشش، جاودانگى وصلابت شهبانو هستند.
•۲ اسپینل
جواهرات نادر تاج
در ميان اين جواهرات، زمرد شش ضلعى که حدود ۹۲ قیراط وزن دارد،اين زمرد که به عنوان ستاره دریایی نيز شناخته مى شود، بزرگترين زمرد در ميان جواهرات سلطنتى ايران بود وبه عنوان نقطه کانونى وبرجسته تاج، جلوهای بی بدیل به آن می بخشد.علاوه براين، دو تكه اسپينل با وزن تقریبی ٨٣ قیراط وبزرگترين مرواريد با اندازه در حدود ٢٢ ميلى متر، از ديگر جواهرات نادر وبی نظیری هستند که در این اثر هنری به کار رفته اند.
اهمیت تاریخی
فرح پهلوی نخستین زنی بود که پس از دوران ساسانیان با عنوان رسمی "شهبانو" تاجگذاری کرد. این عنوان در نوروز ۱۳۴۰ به پیشنهاد فرهنگستان زبان ایران و با فرمان محمدرضا شاه پهلوی جایگزین واژه "ملکه" شد . تاجگذاری او در ۴ آبان ۱۳۴۶ در کاخ گلستان برگزار شد و نمادی از نقش فعال زنان در جامعه ایران در دوران پهلوی بود.
ادعای خروج تاج از ایران
علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت سیزدهم روز ۲۶ دی ۱۴۰۱ با انتشار یک توییت در حساب شخصی خود ادعا کرد: محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی هنگام آخرین خروج خود از ایران، تاج پهلوی و تاج شهبانو را هم همراه با مقدار زیادی ارز و جواهرات دیگر با خود به خارج برده‌اند.
فرح پهلوی در گفتگو با رادیو فردا این ادعا را نادرست خواند.بعد از حدود یک هفته از اظهارت جهرمی، عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز با انتشار تصاویری تأیید کرد که این دو تاج هنوز در موزه جواهرات ملی ایران هستند.
سخن آخر
تاج فرح پهلوی یکی از ارزشمندترین اشیایی است که با توجه به جواهراتی که در آن به‌کاررفته است، نمی‌توان برای آن قیمتی تعیین کرد و در لیست گنجینه‌های ارزشمند کشورمان قرار دارد. نظر شما درباره این تاج زیبا چه بود؟ آیا تاکنون آن را از نزدیک دیده‌اید؟
نظری ثبت نشده است